Kiedy już zweryfikujesz kwestie co jest czym w Rachunku Wyników możesz rozpocząć właściwe czytanie rachunku zysków i strat. Niezależnie jak będzie rozbudowany musi się składać z kilku zasadniczych elementów.

Zaczyna się zawsze od wartości sprzedaży w przedstawianym okresie (bez względu czy nastąpiła zapłata za sprzedane produkty bądź usługi, czy też nie). Kolejną pozycję stanowią koszty poniesione w celu wytworzenia tych produktów i usług (zgodnie z omówioną zasadą współmierności). Po ich odjęciu otrzymujesz wynik ze sprzedaży będący pierwszym źródłem oceny funkcjonowania firmy.

Kolejne pozycje to przychody i koszty z pozostałej działalności operacyjnej przedsiębiorstwa (występują np. przy sprzedaży środka trwałego). Po ich uwzględnieniu uzyskujesz wynik z podstawowej działalności przedsiębiorstwa, nazywanej działalnością operacyjną. Po uwzględnieniu w obliczeniach działalności finansowej (np. przychody i koszty z tytułu odsetek) firmy wyliczamy zysk bądź  stratę z całej „zamierzonej” działalności firmy.

Po doliczeniu wyniku zdarzeń nieprzewidywalnych (takich jak kataklizmy czy kradzieże), które określane są mianem zdarzeń nadzwyczajnych otrzymujemy zysk przed opodatkowaniem podatkiem dochodowym, czyli zysk brutto. Po jego odjęciu będzie to zysk netto. W skrócie całość powinna się prezentować mniej więcej w ten sposób:

Przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów
–   Koszty ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów
= Zysk (strata) ze sprzedaży

+ Pozostałe przychody operacyjne
–   Pozostałe koszty operacyjne
= Zysk (strata) z działalności operacyjnej

+ Przychody finansowe
–   Koszty finansowe
= Zysk (strata) z działalności gospodarczej

+ Zyski nadzwyczajne

–   Zyski nadzwyczajne
= Zysk brutto

–   Podatek dochodowy
= Zysk netto

Taka konstrukcja jest dość przejrzysta i łatwa w odbiorze. To co otrzymasz w sprawozdaniu takie nie będzie. Wiele pozycji może zostać rozbudowane, a podpunkty typu „inne” lub „pozostałe” mogą ukrywać wiele informacji. Nie oznacza to jednak, że przy czytaniu rachunku musisz analizować wszystkie pozycje. To już należy do specjalistów. Jeżeli  któraś „nietypowa” pozycja będzie ważna powinna pojawić się dodatkowa wzmianka na jej temat. W wypadku braku adnotacji najlepiej zająć się jedynie pozycjami podanymi wyżej oraz tymi ich składowymi, w których pojawiają się najwyższe wartości.

Jeżeli jednak wystąpią jakieś przypisy bądź adnotacje ze strony księgowych warto je przeczytać, gdyż najczęściej zawierają one bardzo istotne informacje. Przypisy te często mówią właśnie o przyjętych założeniach i sposobach oszacowania niektórych wielkości.