Ordynacja podatkowa definiuje zaległość jako podatek niezapłacony w terminie płatności. Zaległością jest również niezapłacona w terminie zaliczka na podatek, rata podatku oraz inne nieuregulowane w terminie należności z tytułu podatków (art. 51). Zaległość powstaje z mocy prawa w następnym dniu po dniu, w którym upłynął termin płatności podatku, zaliczki lub raty.

Z racji powstania zaległości organ podatkowy może wydać decyzję określającą wysokość zobowiązania podatkowego powstającego z mocy prawa (art. 21 §3). Nie może jednak wydać decyzji określającej wysokość zaległości podatkowej. Wydaje się to jedynie czysta grą słów, ale posiada również konkretne skutki prawne. Oznacza bowiem, że w otrzymanej decyzji oprócz kwoty zaległości podatkowej może zostać określona również kwota bieżącego zobowiązania podatkowego, która ma być uiszczona w danym roku podatkowym.

Zaległość podatkowa powstaje automatycznie w chwili upłynięcia terminu zapłaty podatku. Nie ma znaczenia kto jest winny powstania zaległości (nawet jeśli jest to organ podatkowy). Ustalenie „winnego” zaległości jest jednak ważne, gdyż wpływa na skutki powstania tej zaległości, takie jak konieczność płacenia odsetek za zwłokę. Może być również przesłanką dla umorzenia zaległości.